Geschiedenis van het kasteel
Volgens de schriftelijke bronnen heeft op het onderzoeksterrein het laat-middeleeuwse bisschoppelijke kasteel Stoutenburg met voorburcht en grachten gelegen. Het kasteel wordt in de bronnen voor het eerst genoemd in 1259. De bisschop van Utrecht verleende op 12 juni van dat jaar Amersfoort stadsrechten. Op dezelfde dag werd het kasteel Stoutenburg aan de bisschop in leen gegeven door Wouter van Amersfoort. Deze Wouter was tot genoemde datum onder meer in het bezit van het schoutambt van Amersfoort en woonde bij of in de bisschoppelijke hof van de stad. Hij verhuisde naar Stoutenburg, dat volgens de genoemde oorkonde evenwel nog in aanbouw was.
In het begin van de 14de eeuw ging het kasteel volledig over in de handen van de bisschop van Utrecht die het onmiddellijk liet verbouwen. Het belang van Stoutenburg nam evenwel tegen het einde van de 14de eeuw sterk af omdat de functie als landsheerlijke versterking steeds meer werd overgenomen door het huis Ter Eem, het bisschoppelijke kasteel bij Eembrugge. Kasteel Stoutenburg werd bewoond door verschillende families van kasteleins maar bleef in handen van de bisschop. Uiteindelijk werd het in 1495 door Gelderse troepen ingenomen, geplunderd en in brand gestoken. Over herstellingen na deze verwoestingen is geen historische bron bekend. Pas in 1542 en 1543 werd het kasteel definitief gesloopt waarbij de stenen naar Utrecht werden afgevoerd en onder andere gebruikt bij de bouw van de dwangburcht Vredenburg.
Tegen het einde van de 16de eeuw kwam de heerlijkheid Stoutenburg in handen van Johan van Oldenbarneveldt om na diens dood in bezit te komen van opeenvolgende families. In de 17de eeuw is er sprake van een landhuis op de plek van het oude kasteel. Het huis kende veel bouwfasen en ook volledige nieuwbouw (1862-1865) totdat het tenslotte tegen het einde van de 19de eeuw werd gesloopt. Het nu nog bestaande huis Stoutenburg werd in 1888 gebouwd en ligt enkele honderden meters ten westen van het oude kasteelterrein.
Engeltje van Stoutenburg 1651
Tobias van Stoutenburg 1660-1715 Gehuwd op 2 juli 1684, Nieuw Amsterdam, met
Anneke van Rollegom 1665 hieruit
