Het
Zeeuwse geslacht Zorge (of Sorge of
Sorghe)
Op 14 maart 2012 viel
Zorge de eer te beurt om het onderwerp te zijn van mijn eerste publicatie.
Het boek is verkrijgbaar bij mij twillert@wxs.nl
Prijs€ 11,75 incl.btw, excl. verzendkosten
Of direct bij de uitgever.
Geslacht
ZORGE
In Nederland komen naast elkaar een aantal geslachten met ongeveer dezelfde
naam voor.
De omvangrijkste stamt uit Zeeland, meer specifiek,van
Schouwen-Duiveland. Ook op Walcheren en in Limburg en Groningen bevinden
zich Zorge’s maar een verband tussen deze takken in niet aangetoond. Zij het
dat de Walcherse tak zich eenduidig “ van Sorge” en “ De Sorge” noemt.
De schrijfwijze in de verschillende archieven voor
dezelfde persoon verschillen. Er bestond vroeger geen voorschift hoe
bijvoorbeeld de letters Z en G geschreven moesten worden en die werden dan ook
door elkaar gebruikt zoals Sorge en Zorge maar ook Sorghe.
De in dit bestand opgenomen personen en families
die aan elkaar zijn verwant of waarvan het vermoedden is dat er verwantschap is
zijn consequent “ Zorge” genoteerd.
Het album Zorge
omvat Foto’s
en documenten
Het geslacht Zorge heeft zich verspreid over Schouwen-Duiveland
en van daaruit naar Tholen en Goeree-Overflakkee. Vanaf Goeree-Overflakkee
verspreidden zich de Zorge’s weer verder over de Zuid-Hollandse eilanden,
Haarlem, Amsterdam en ook in Friesland duiken ze op.
Vanuit het Zeeuws Archief in ook het Gemeentearchief
Schouwen-Duiveland te benaderen. De website hoort tot de betere archieven en is
geheel gedigitaliseerd. Daar was ook een reden voor. Een groot deel van de
Zeeuwse archieven zijn in mei 1940 verloren gegaan en ook tijdens de watersnood
in 1953 zijn archieven verwoest. Gelukkig zijn vrijwel alle kerkboeken
wel bewaard gebleven en deze boeken zijn gebruikt om de Burgerlijke Stand
min of meer opnieuw op te bouwen. De aktes worden nu “Retroacta
Burgerlijke Stand” genoemd.
Een bijkomende bijzonderheid is dat Zeeland voorop liep
in de Hervorming halverwege de 16e eeuw en heel kerkboeken
beginnen werden dan ook al vanaf die tijd bijgehouden . Het bijhouden van
protestantse kerkboeken was uiterst nauwkeurig omdat het meestal door een
geletterde (Dominee) werd gedaan onder toezicht van een kerkenraad.
Na onderzoek van stambomen, genealogieën en documenten in
de Zeeuwse en Zuid-Hollandse archieven, kerkboeken en bevolkingsregisters van
1500 tot 1800 zijn er voorzichtig enkele conclusies te trekken en
veronderstellingen te maken.
De
grootste en meest in het oog springende families bevonden zich in Dreischor., twee staken
in Dirksland en een grote staak op Tholen dat zich VAN Zorge noemde
Dreischor was een dorp dat destijds direct aan het Grevelingen was
gelegen en werd omringd door de kerkelijke gemeenten Ouderkerk, Nieuwerkerk,
Oosterland, Noordgouwe en Zonnemaire. Poorters in dit gebied werden Poorters
van Zierikzee.
Uit de inwonersbladen van het bevolkingsregister
blijkt dat de Zorge’s in Dreischor zich hoofdzakelijk op 3 adressen bevonden
(op huisnummers 139, 89c en 27b). Waarschijnlijk waren dat boerenhoeven
waar ze, ook met andere families, gezamenlijk woonden maar die
echter niet in hun bezit waren.
Het zou interessant zijn om op de oude kadasters te
onderzoeken hoe deze woningen ten opzichte van elkaar waren gelegen, wie de
eigenaren waren en of de huidige “Zorge’s
weg” nabij het huidige Dreischor daar mee te maken heeft.
Het is zeer wel mogelijk dat destijds in de wandelgangen
een wijk , buurtschap of Meent “de Zorge” werd genoemd.
De stam van Jan Zorge (2e Dreischor
staak ) lijkt te zijn uitgestorven. Voornamen zoals Thonis, Aelbrecht en
Tanna komen na die tijd in de andere geslachten niet voor. Gelet op de
ingehuwden zoals Pannnekoek (van de Veluwe? ), Bernards en Fonteine lijkt
het dat het een niet onbemiddelde familie is geweest. Deze staak is wel
de oudste die ook in Dreischor woonden.
De 1e staak van Cornelis is de
meest uitgebreide en meest verspreidt. In hun nageslacht komen heel veel grote
gezinnen voor waardoor het geslacht zich snel verspreidde. Cornelis en zijn
kinderen werden gedoopt in Nieuwerkerk maar een geboorteplaats werd in de
kerkboeken niet vermeld. Omdat er al een oudere tak in Dreischor woonde is het
aannemelijk dat beide takken in Dreischor woonachtig waren.
Reijer Cornelisz is de oorzaak van veel verwarring
daar hij in de archiefstukken zowel Rogier(huwelijk en overlijden) als Reijer (geboorte)
werd genoemd. De documenten maken duidelijk dat het wel degelijk om dezelfde
persoon gaat. Ook in zijn nageslacht komen beide namen veelvuldig voor zelfs
tot in de huidige generaties.
Op Tholen (Stavenisse) verschenen ook die zeer
grote gezinnen. Uit het feit dat ze zich Van Zorge noemden (of dat ze zo
werden genoemd) achtte ik het mogelijk dat deze Cornelis dus ook
uit Dreischor kwam en daarom ook (afkomstig) Van Zorge werd genoemd. Het
was in de lage landen gebruik om personen te noemen naar de streek of plaats
waar ze vandaan kwamen. Het speurwerk werd beloond door de vondst
van de (retro)doopakte van Cornelis op 22 jan 1702 te ….Dreischor.
Ook is nu duidelijk waar de naam Daniel vandaan
komt. In de doopinschrijving van Apollonia wordt de moeder als Maetje Daniels
vermeld
.
De tweede Dirklandse stamvader Willem Zorge bleek
rond 1763 in Nieuwerkerk te wonen terwijl zijn overlijden is vermeld in
de registers van Dirksland. Willem heeft nogal wat
omzwerinegn gemaakt. Hij stond als Poorter vermeld als woonachtig te
Nieuwerkerk. Via Zonnemaire vertrok hij naar Sommelsdijk en later weer naar
Dirksland.
Bij de
Dirklandse takken is het opmerkelijk dat in de archieven het huwelijk van
Pieter Adriaansz Zorge staat vermeld in 1775. Dit is de vroegste
vermelding en voert tot de aanname dat hij van elders kwam en de eerste
gedachte gaat uit naar de omgeving van Dreischor. Echter de naam Paulus kwam
niet in Dreischor voor maar wel veelvuldig op Tholen (Stavenisse).
Maar van broer Wouter is wel bekend dat hij afkomstig was
van Dreischor maar er is (nog) geen verband gevonden tussen deze
Drikslandse/Sommesdijkse tak en Dreischor.
Overige Zorge families.
Zowel in Oost-Groningen als in Limburg komen ook veel
Zorge’s voor maar van geen van de bekende Zeeuwse families is een
verwantschap met deze groepen aangetoond.
In de Kreis Osterode in het Duitse Harz ligt de gemeinde
Zorge. Ook daarvan is geen enkele aanleiding of bewijs te vinden dat deze
plaats een rol speelt of heeft gespeeld met naam van de families Zorge.
Maar het is wel een prachtig gebied voor een
Zorge-loze vakantie.
CONCLUSIE
De Zeeuwse Zorge’s hadden hun oorsprong op
Schouwen-Duiveland, waarschijnlijk in het gebied tussen Zierikzee en Bruinisse,
Van daaruit vertrokken Zorge’s naar Tholen en Goeree waar
veel nageslacht ontstond.
De Dirklandse Zorge’s treffen we eind 19e eeuw
ook weer rond Haarlem en Amsterdam aan.
============================================================
Een mooi voorbeeld van de “migratielust” van de
Zorge’s is te zien bij Johannes Reijniersz Zorge (1803-1922).
Geboren in Dreischor vertrok
hij naar Noordwelle. Waar
hij huwde met Jacoba Oole, afkomstig uit Noordgouwe , en waar hun dochters
Stofffelina en Maria werden geboren. Het gezin vertrok naar Bommenede (zie de
lijst van ingezetenen) Op dat adres woonden meerdere gezinnen waaronder
de familie Goffau , een kleermaker uit Zonnemaire. Op 1 mei 1949 vertrokken de
families Zorge en Goffau naar Zonnemaire.
Bommenede was een
zelfstandig dorp, later opgegaan in Zonnemaire en in 1961 overgegaan naar
Brouwershaven
Dreischor lag vroeger direct aan de Grevelingen.
Ten noorden van Dreischor lag de Zorgerweg, dat nu
de Zorge’s weg heet.
Het bevestigd het vermoeden dat Zorge een
buurtschap betreft en op onderstaand kaart is dat ook herkenbaar.
